واژه "كروناويروس" از كلمه زبان لاتين "corona" يا كلمه يوناني "κορώνη" به معني تاج يا هاله گرفته شدهاست. اين واژه به مشخصه ظاهري ويريونها (شكل عفوني ويروس) كه در زير ميكروسكوپ الكتروني ديده ميشود، اشاره دارد كه حاشيهاي از سطح بزرگ و پيازدار داشته و يادآور تصويري از يك تاج سلطنتي يا تاج خورشيدي است.كروناويروسها زير مجموعۀ كروناويريده هستند.
ساختار آنها نيز داراي يك ژنوم آراناي معمولي است.افرادي كه همزمان داراي بيماري ديگري باشند و كودكان مبتلا به بيماريهاي قلبي، بيشتر در معرض خطر ابتلا به كروناويروسها هستند. معمولاً شدت سرماخوردگي كه كروناويروس عامل آن باشد بيشتر است. كرونا ويروسها كه پس از راينو ويروسها بزرگترين عامل ابتلا به سرماخوردگي هستند، بيشتر در زمستان و بهار باعث سرماخوردگي ميشوند.
اگرچه كرونا ويروسها بيشتر در حيوانات ديده ميشوند، اما هفت نوع از آنها دستگاه تنفسي بدن انسان را تحت تأثير قرار ميدهد. تشخيص اينكه علت بيماري كرونا ويروس باشد يا خير كمي مشكل است، چرا كه برخلاف راينو ويروسها به سختي در آزمايشگاه رشد و نمو ميكنند. خانواده ويروس كرونا هميشه از گونه حيواني به گونه ديگري منتقل شدهاست. اين ويروس براي انتقال آسانتر ممكن است تكامل پيدا كند و موجب بيماري سختتري شود. انواع كروناويروس انساني كروناويروسها (Coronaviruses) خانواده بزرگي از ويروسها هستند كه براي اولين بار در سال ۱۹۶۰ كشف شدهاند.
آنها موجب بروز بيماريهايي از خانواده سرما خوردگي در انسان و حيوانات ميگردند و از ويژگي ظاهري آنها زوائد تاج مانند بر روي سطوح ديواره ويروسها ميباشد. برخي از كروناويروسها باعث علائم مشابه سرماخوردگي در انسان ميشوند كه عموماً خطر زيادي ندارند. از جمله اينها ميتوان به دو نوع ابتدايي كشف شده به دو نام HCoV-229E و HCoV-229E، نسل جديد كروناويروس به نام HCoV-NL63 در سال ۲۰۰۴، و گونه جديدتري به نام HCoV-HKU1 در سال ۲۰۰۵ در هنگ كنگ را اشاره كرد.
اين ويروس ها، يعني HCoV-229E , -NL63, -OC43 و -HKU1 به صورت مرتب در جمعيت انساني ايجاد بيماري ميكند و عفونت سيستم تنفسي را در كودكان و بزرگسالان باعث ميشود.
سارس : بيماري سارس و كروناويروس سارس اين ويروس كه تصور ميشود از خفاش ناشي شده باشد در سال ۲۰۰۲ اپيدمي جهاني سارس را موجب شد كه حدود ۸۰۰ نفر را به كام مرگ كشاند. سارس با نام علمي SARS-CoV موجب سندرم حاد و شديد تنفسي در ميان مبتلايان شد.
مرس: سندروم تنفسي خاورميانه و كروناويروس مرس گونه اي جديدتر از اين ويروس در سپتامبر ۲۰۱۲ در مردي ۶۰ ساله در عربستان سعودي كشف شد كه به مرگ بيمار انجاميد.
اين مرد چند روز قبل از آن به دبي سفر كرده بود و دومين مورد در مردي ۴۹ ساله در قطر كه او نيز در گذشت. كشف بيماري اولين بار در آزمايشگاه Health protection agency's در Colindale لندن به تأييد رسيد. شيوع اين كروناويروس به نام سندرم نارسايي تنفسي خاورميانه (Middle East respiratory syndrome coronavirus) شناخته شدهاست كه به اختصار MERS-CoV خوانده ميشود.اين ويروس موجب مرگ ۸۵۸ نفر در خاورميانه شد.
كروناي جديد 2019-nCoV
شيوع كوروناويروس ووهان، كروناي جديد و گاهشمار شيوع كوروناويروس ووهان ۲۰–۲۰۱۹ در نهايت، در دسامبر ۲۰۱۹ نيز، در شهر ووهان چين جديدترين گونه از كروناويروس به نام 2019-nCoV با همهگيري در انسان شيوع پيدا كرد. كه تا ۳۰ بهمن جان بيش از ۲٬۰۰۰ نفر را گرفتهاست. تا اين تاريخ ابتلاي بيش از ۷۳٬۳۳۲ نفر به اين ويروس در ۳۰ كشور تأييد شده كه از جمله در تايلند، كره جنوبي، ژاپن، تايوان، استراليا، سنگاپور، نپال، ويتنام، اندونزي، آلمان، روسيه، فيجي، فرانسه، ايران و آمريكا ميباشد. با عبور تعداد قربانيان ويروس كرونا از مرز ۱۰۰۰ نفر سازمان جهاني بهداشت براي بيماري ناشي آن نام رسمي انتخاب كردهاست - كوويد ۱۹ (۱۹-COVID) كه اشارهاي دارد به «كرونا»، «ويروس»، «بيماري» و سال ۲۰۱۹.اين نوع كرونا ويروس قبل از اين همهگيري در انسان ديده نشده بود. برآوردهاي نخستين نشان مي دهد كه درصد مرگ و مير اين ويروس بين ۲ تا ۳ درصد مبتلا شدگان است. علايم بيماري شامل تب و گاهي مشكلات تنفسي مانند تنگي نفس، تندنفسي و گلودرد و آبريزش بيني است.
اولين مبتلايان اين بيماري در ووهان در بازار خوراك دريايي كار ميكردند يا در آنجا حضور داشتند؛ ولي با توجه به گسترش بيماري در افرادي كه با حيوانات در تماس نبودند سازمان بهداشت جهاني انتقال انسان به انسان را نيز مد نظر قرار دادهاست.در ايران شيوع كروناويروس در ايران در ايران، در تاريخ ۲۹ بهمن ۱۳۹۸، به دنبال فوت ۲ بيمار با عوارض تنفسي در بيمارستان كامكار قم، شايعاتي دربارهٔ مرگ اين بيماران به علت كروناويروس شكل گرفت. اما دانشگاه علوم پزشكي قم با تكذيب شايعات مربوط به مبتلا بودن اين دو بيمار فوت شده به كروناويروس، اعلام كرد كه تاكنون هيچگونه شواهدي تشخيصي مبني بر ابتلا به بيماري كرونا ديده نشدهاست.
در تاريخ ۳۰ بهمن اولين موارد از كروناي جديد در شهر قم از طريق روابط عمومي وزارت بهداشت گزارش شد. رئيس مركز اطلاعرساني و روابط عمومي وزارت بهداشت اعلام كرد كه نتايج آزمايش اوليه ۲ مورد از موارد مشكوك را از نظر ابتلا به كروناويروس، مثبت گزارش شدهاست. بيمارستان كامكار قم نيز بعنوان محل قرنطينه و مراجعه بيماران و موارد مشكوك به كرونا مشخص شد. در همين روز، رئيس دانشگاه علوم پزشكي قم اعلام كرد كه در چهار روز گذشته شاهد گسترش بيماريهاي تنفسي در قم بوديم و طي اين مدت ۲ نفر در يكي از بيمارستانهاي قم بر اثر بيماري تنفسي فوت كردند كه امروز تست اوليه اين دو فرد در مورد بيماري كرونا مثبت اعلام شد. خبرگزاري ايلنا به نقل از منابع آگاه در ۳۰ بهمن ادعا كرد كه ششنفر هم در حال حاضر بهدليل ابتلا به ويروس كرونا بستري هستند كه خانواده و نزديكان اين افراد در قرنطينه به سر ميبرند.در ۲ اسفند، با اعلام رسمي فوت شدن چهار نفر، ايران پس از چين بيشترين تلفات ناشي از كروناويروس را داشته است. تا روز پنجم اسفند، پنج كشور كانادا، لبنان، امارات، بحرين و كويت اعلام كردهاند كه افرادي مبتلا به كروناويروس را شناسايي كردهاند كه از مبدأ ايران آمدهاند.در تاريخ چهارم اسفند، وزير بهداشت اعلام كرد كه يكي از فوتيها در قم بازرگاني بود كه سفرهايي به چين داشته است.
بيماري چطور شكل گرفته است؟
اين بيماري در استان ووهان چين آغاز شد. حدسها ميگويد نقطه شروع يك بازار مواد غذايي بوده است. ويروس كرونا عمدتاً در خفاشها ديده شده، اما اين به اين معنا نيست كه انتقال آن به صورت مستقيم و يا از طريق سوپ خفاش بوده باشد. مثلاً بيماري MERS كه از همين خانواده بود و در خاورميانه شيوع پيدا كرد، از شتري كه مورد حمله خفاش قرار گرفته بود، شروع شده است.
پس يعني داشتن حيوان خانگي خطرناك است؟
اگر حيوانات خانگي خود را به صورت منظم واكسيناسيون كرده باشيد، احتمال اينكه شما بيماري را به حيوان خود منتقل كنيد، بيشتر است.
اما اين بيماري چقدر خطرناك است؟
اين بيماري هم اكنون در چين و در منطقه ووهان فوقالعاده خطرناك شده است. طبق آمار رسمي (اگر درست باشد) ۷۶ هزار نفر تا كنون مبتلا شدند و ۲۳۰۰ مرگ اعلام شده است و خارج از چين ۱۴۰۰ ابتلا و ۱۱ مرگ . پس اين بيماري خطرناك است. اما اين ويروس به خودي خود خطرناك نيست. چيزي بين ۲ تا ۲.۳ درصد تلافات اين بيماري بوده و چيزي حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد افراد دچار عوارض جانبي جدي شدهاند، كه در مقابل كرونا ويروسهاي ديگر مثل سارس و يا آنفولانزاي فصلي، خيلي آمار اندكي است. چيزي كه كرونا ويروس را خطرناك كرده، شيوع سريع اين بيماري است، پس با اينكه آمار تلفات بيماري زياد نيست، اما اگر شيوع اين بيمار زياد شود ۲درصد ميتواند عدد خطرناكي باشد.
بيماري چطور منتقل ميشود؟
مهمترين روش انتقال بيماري، مجاورت با فرد بيمار است. يعني اگر شما در فاصله كمتر از ۲ متري فرد بيمار باشيد ريسك ابتلاي شما بالاست و بخصوص مهمترين راه انتقال بيماري از طريق مخاط بيني و دهان است. مثلا با عطسه، سرفه و …. پس اگر نشانههاي سرماخوردگي داريد، لطفا تا حد امكان به اماكن عمومي نرويد (بيماري شايد براي شما عوارض جدي نداشته باشد، اما ميتواند براي فرد ديگري كه از شما بيماري را گرفته، خطرناك باشد). اگر هم مجبور به حضور در اماكن عمومي هستيد حتما از ماسك و دستمال استفاده كنيد. يا اگر ماسك و يا دستمال نداريد، حتما در حين عطسه و سرفه، با آرنج روبروي دهان خود را بگيريد. به اين طريق كف دستتان آلوده نميشود و سطح مقطع تماس ويروس با محيط و اطرافيانتان را كم ميكنيد و كمي بيشتر مانع شيوع بيماري خواهيد شد.
براي پيشگيري:
لطفا قهرمانبازي را كنار بگذاريد و اگر مراقبت صحيح از بيمار مبتلا به بيماري عفوني و راههاي صحيح پيشگيري از انتقال را بلد نيستيد، سراغ بيمار نرويد. خود شما با رسيدگي به يك بيمار ممكن است ناقل بيماري شويد و صورت مسئله را بزرگتر كنيد. بهترين راه پيشگيري، شست و شوي مداوم دست و استفاده از محلولهاي ضدعفوني است. (در صورت نبودن محلول باز هم شستوشوي مداوم كارآمدي خود را دارد.)
اگر سرماخوردگي داريد، هر علامتي و هر سطحي، از خانه خارج نشويد. اجازه ندهيد بيماري در اطرافتان پخش شود. علائم اين بيماري به شدت شبيه يك بيماري معمولي است. در ضمن حتما در خانه هم با رعايت بهداشت از اعضاي خانواده خود مراقبت كنيد.
آيا بايد ماسك زد؟
اگر سالم هستيد و در مجاورت بيماران قرار نداريد، توصيه ميشود كه ماسك نزنيد، زيرا هم خود ماسك ممكن است عامل انتقال بيماري باشد و هم به شما توهم پيشگيري را بدهد.
اگر بيمار هستيد و يا در مجاورت بيمار هستيد (مثلا در حال مراقبت از بيماري هستيد، پزشك و يا پرستار يا كارمند مراكز بهداشتي هستيد) حتما ماسك بزنيد و از ماسكهاي ايمنتر از ماسك جراحي مثل ماسك n95 و n99 و n100 استفاده كنيد.
شايعاتي هست كه اين بيماري يك حمله بيولوژيكي است، اما براساس نظر مراجع جهاني اين بيماري ساختاري كاملا شبيه خانواده كرونا ويروسها را دارد. به شايعات اعتنا نكنيد.
به مراجع جهاني مثل سازمان جهاني بهداشت(WHO) و سازمان پيشگيري از بيماريهاي (CDC) مراجعه كنيد و اطلاعات كسب كنيد. ايدههاي طب سنتي را خيلي جدي نگيريد. درست است كه برخي از توصيههاي آنها كارآمد است، اما در شرايط بحراني نميتوانند پاسخ دقيقي به مشكلات بدهند.
شما ميتوانيد با يك سري از اين توصيهها مثل توجه به طبعها و يا مصرف سير از مبتلا شدنبه بيماري كمي پيشگيري كنيد، اما براي درمان حتما بايد به دكتر مراجعه كنيد. متاسفانه براساس مراجع جهاني، ايران پس از چين در رتبه دوم شيوع بيماري قرار دارد، پس مسئله جدي است. اطلاع رساني كم، به شايعات بيشتر دامن زده است. اما سعي كنيد با شايعات هيجان زده نشويد و منابع نامعتبر اعتماد نكنيد و حتما به مراجع جهاني مراجع كنيد.
تلفات اين بيماري ۲.۵ درصد است پس ابتلا به كرونا به معناي مرگ نيست. با اينحال اگر مراقبت نكنيم، اوضاع ميتواند خيلي بحراني شود. دستهايتان را به صورت منظم بشوييد. (اگر از محلول ضدعفوني استفاده كنيد بهتر است، اما اگر محلول نبود بدانيد شستوشو مداوم هم موثر است.) لطفا اگر مشكوك به ابتلا هستيد، حتي با علائم ساده سرماخوردگي، خودتان رو ايزوله كنيد و از خانه خارج نشويد(بيماري ممكن است براي فرد ديگري كه از طريق شما مبتلا ميشود، خطرناك باشد).
اگر كسي از اطرافيانتان مبتلا شد، او را به مراكز پزشكي منتقل كنيد. به شايعات دامن نزنيد. واكنش شديد مسئله را بغرنجتر ميكند( اين ويروس شيوع و تلفاتش حتي كمتر از آنفولانزاي فصلي است). آگاه باشيد و آگاه بمانيد.